طالبان در اقدامی بحث برانگیز و جنجالی، اینترنت را به طور کامل در افغانستان قطع کرده است. این تصمیم که با هدف آن ها برای جلوگیری از آنچه “بی اخلاقی” خوانده می شود انجام شده، زندگی میلیون ها شهروند افغان را دچار بحرانی جدی کرده است. قطع کامل اینترنت به معنای مسدود شدن ارتباط مردم با جهان خارج و تعطیلی هزاران کسب وکار اینترنتی است که بخش بزرگی از اقتصاد افغانستان به آن وابسته بود.
اما در این میان مردم افغانستان دست به ابتکاری عجیب زده اند تا بتوانند از سد محدودیت های طالبان عبور کنند. آن ها برای دسترسی به اینترنت به سمت مرزهای کشورهای همسایه از جمله ایران، ترکمنستان، پاکستان، ازبکستان و تاجیکستان حرکت کرده اند. بسیاری از افغان ها در مناطق مرزی گوشی های خود را به آنتن های کشورهای همسایه متصل کرده و از اینترنت آن ها استفاده می کنند. این حرکت عجیب و در عین حال ناگزیر، توجه رسانه های مختلف و همچنین کاربران شبکه های اجتماعی را به خود جلب کرده است.
زندگی زیر سایه طالبان و اینترنت از دست رفته
از زمانی که طالبان بار دیگر قدرت را در افغانستان به دست گرفت، محدودیت های زیادی در زندگی روزمره مردم اعمال شد. از محدودیت های اجتماعی و فرهنگی گرفته تا سخت گیری در زمینه آموزش و رسانه، همه این موارد باعث شده زندگی در این کشور بیش از هر زمان دیگری دشوار شود. حالا قطع اینترنت تیر خلاصی بود که طالبان بر پیکر نیمه جان اقتصاد افغانستان وارد کرد.
اینترنت برای مردم افغانستان تنها وسیله سرگرمی یا ارتباط اجتماعی نبود. هزاران کسب وکار کوچک و بزرگ از طریق اینترنت شکل گرفته بود. فروشگاه های آنلاین، شرکت های آموزشی، مترجمان، تولیدکنندگان محتوا و بسیاری از مشاغل دیگر به کمک اینترنت درآمدزایی می کردند. حالا با این تصمیم طالبان، بخش بزرگی از این مشاغل ورشکست شده اند و بسیاری از خانواده ها منبع اصلی درآمد خود را از دست داده اند.
ابتکار مردم؛ اتصال به اینترنت کشورهای همسایه
پس از اعلام این محدودیت، بسیاری از افغان ها به راهکاری عجیب روی آوردند. آن ها به سمت مرزهای کشورهای همسایه رفتند تا بتوانند از اینترنت خارج از افغانستان استفاده کنند. تصاویر و ویدیوهای منتشرشده نشان می دهد که جمعی از شهروندان افغان در نزدیکی مرز ایران و پاکستان با تلفن های همراه خود در حال تلاش برای اتصال به شبکه های خارجی هستند. این اتفاق به خوبی نشان می دهد که قطع اینترنت در دنیای امروز، حتی اگر به صورت کامل هم اجرا شود، راهی برای دور زدن خواهد داشت.
از سوی دیگر، این حرکت افغان ها نشان دهنده اهمیت حیاتی اینترنت در زندگی مردم است. آن ها حاضرند مسافت های طولانی طی کنند، به مناطق مرزی پرخطر بروند و حتی ساعت ها در شرایط سخت منتظر بمانند تا تنها چند دقیقه به اینترنت جهانی متصل شوند.
قطع اینترنت و تأثیر بر ارتباطات خانوادگی
یکی دیگر از نتایج فاجعه بار این تصمیم طالبان، قطع ارتباط مردم افغانستان با عزیزانشان در خارج از کشور است. میلیون ها افغان در سال های گذشته به کشورهای مختلف مهاجرت کرده اند و اینترنت تنها پل ارتباطی آن ها با خانواده هایشان بود. حالا که این پل ارتباطی نابود شده است، بسیاری از خانواده ها در بی خبری و نگرانی به سر می برند.
شبکه های اجتماعی در افغانستان علاوه بر نقش ارتباطی، بستری برای اطلاع رسانی اخبار روز و به ویژه اخبار شهری بودند. حالا با بسته شدن این فضا، شهروندان افغان حتی برای اطلاع از شرایط امنیتی و اجتماعی داخل کشور نیز با مشکل جدی مواجه شده اند.
واکنش ها به تصمیم طالبان
قطع کامل اینترنت توسط طالبان نه تنها واکنش تند مردم افغانستان را برانگیخته، بلکه بسیاری از سازمان های بین المللی نیز این اقدام را نقض آشکار حقوق بشر دانسته اند. اینترنت به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر در قرن ۲۱ شناخته می شود و قطع آن، مصداقی از سانسور گسترده و محدود کردن آزادی های فردی و اجتماعی است.
برخی کارشناسان معتقدند طالبان با این تصمیم می خواهد کنترل کامل بر جریان اطلاعات در کشور داشته باشد. آن ها تلاش می کنند تا صدای مخالفان شنیده نشود و اخبار سرکوب ها و محدودیت ها به جهان مخابره نگردد. با این حال، راهکارهای خلاقانه مردم برای دسترسی به اینترنت، نشان می دهد که خاموش کردن صداها در عصر دیجیتال کار چندان آسانی نیست.
نقش کشورهای همسایه
اتصال به اینترنت کشورهای همسایه، حالا به تنها راه امید مردم افغانستان تبدیل شده است. هرچند این روش نیز محدودیت های خاص خود را دارد، اما همین که افغان ها می توانند در مرزها به اینترنت وصل شوند، فرصتی هرچند محدود برای آن ها فراهم می کند. بسیاری از افغان ها در نزدیکی مرز ایران و تاجیکستان و ترکمنستان ساعت ها منتظر می مانند تا سیگنال ضعیف اینترنت خارجی را دریافت کنند.
برخی گزارش ها حاکی از آن است که در این مناطق حتی بازار کوچکی برای فروش اینترنت مرزی شکل گرفته است. برخی افراد سیم کارت های کشورهای همسایه را به افغان ها می فروشند تا بتوانند ارتباط خود را حفظ کنند.
آینده نامعلوم اینترنت در افغانستان
تصمیم طالبان برای قطع کامل اینترنت، آینده ای تاریک را برای افغانستان رقم زده است. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان به سمت توسعه زیرساخت های دیجیتال و اقتصاد آنلاین حرکت می کنند، افغانستان عملاً از این جریان جهانی عقب افتاده است. جوانان تحصیل کرده و متخصصان آی تی که در این کشور باقی مانده اند، حالا یا مجبور به مهاجرت خواهند شد یا شغل و آینده خود را از دست خواهند داد.
سایت استار اطلاعات در بخش اخبار شهری خود بارها به اهمیت زیرساخت های ارتباطی در زندگی روزمره پرداخته است. حالا افغانستان نمونه بارزی از کشوری است که محرومیت از اینترنت می تواند اقتصاد، فرهنگ و جامعه آن را با مشکلات جبران ناپذیری روبه رو کند.
جمع بندی
راهکار عجیب مردم افغانستان برای دسترسی به اینترنت از طریق مرزها، نمادی از مقاومت در برابر محدودیت های شدید طالبان است. این حرکت نشان می دهد که اینترنت دیگر یک ابزار لوکس یا تفریحی نیست، بلکه بخشی جدایی ناپذیر از زندگی بشر امروز است.
افغانستان اکنون در شرایطی بحرانی قرار دارد؛ کشوری که نه تنها از نظر اقتصادی در تنگناست، بلکه مردم آن از ابتدایی ترین حقوق ارتباطی نیز محروم شده اند. اما ابتکار و تلاش افغان ها برای حفظ ارتباط با جهان بیرون، ثابت می کند که هیچ حکومتی حتی با سخت ترین اقدامات هم نمی تواند دسترسی مردم به دانش، اطلاعات و ارتباطات را برای همیشه قطع کند.
