در جدیدترین گزارش فصلی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جوی کشور، پیش بینی هایی درباره وضعیت دما و بارش در ایران از نیمه دوم مهر تا پایان زمستان سال ۱۴۰۴ ارائه شده است. این گزارش بر اساس مدل های جهانی و نقشه های احتمالاتی اقلیمی تهیه شده و هدف آن کمک به برنامه ریزی در حوزه های مختلف از جمله مدیریت منابع آب، کشاورزی، سامانه های شهری و آمادگی در برابر مخاطرات طبیعی است. در ادامه، این گزارش به زبان ساده و در قالبی خبری تشریح می شود.
آغاز پاییز با کاهش بارش در بیشتر مناطق کشور
بر اساس این گزارش، از نیمه دوم مهر تا نیمه اول آبان، بیشتر مناطق ایران با کاهش بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت مواجه خواهند بود. این کاهش بارش به ویژه در شمال شرق کشور و بخش هایی از زاگرس شمالی محسوس تر خواهد بود. در واقع، شروع فصل پاییز با کم بارشی همراه است و این موضوع می تواند بر منابع آبی، کشاورزی و حتی کیفیت هوا در برخی مناطق تأثیرگذار باشد.
در مقابل، سواحل دریای خزر شرایط متفاوتی دارند. در این مناطق، بارش ها در حد طبیعی یا حتی کمی بیشتر از میانگین بلندمدت پیش بینی شده است. این وضعیت می تواند به حفظ رطوبت خاک، تغذیه منابع آبی محلی و کاهش خطر خشکسالی در این نواحی کمک کند.
از نظر دمایی، در نوار شرقی و مناطق جنوبی کشور شامل سواحل خلیج فارس و دریای عمان، دما در محدوده نُرمال باقی خواهد ماند. اما در بخش های شمالی و غربی، میانگین دمای هوا نیم تا یک درجه بیشتر از نُرمال پیش بینی شده است. این افزایش دما ممکن است زمان شروع سرما را به تأخیر بیندازد و الگوی بارش های بعدی را تحت تأثیر قرار دهد.
تداوم خشکسالی در آبان و آذر
در ماه های آبان و آذر، روند کاهش بارش در بیشتر نقاط کشور ادامه خواهد داشت. مناطق مرکزی و شرقی ایران بیشترین کاهش بارندگی را تجربه خواهند کرد. این موضوع می تواند چالش هایی جدی برای تأمین آب، کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی در این مناطق ایجاد کند.
در نواحی شمالی و غربی کشور، وضعیت بارش به طور کلی طبیعی یا نزدیک به نُرمال خواهد بود. البته در برخی مناطق شمالی و سواحل دریای خزر، بارش های پراکنده پیش بینی شده است، اما حجم کلی بارش ها نسبت به سال گذشته کمتر خواهد بود. این کاهش بارش در مناطق شمالی ممکن است بر منابع آبی سطحی و زیرزمینی تأثیر بگذارد.
از نظر دمایی، در این دوره نیز میانگین دمای کشور نیم تا یک درجه بالاتر از نُرمال خواهد بود. این گرمای نسبی در نواحی جنوبی و غربی کشور محسوس تر است و می تواند بر الگوهای اقلیمی، نیاز آبی گیاهان و حتی مصرف انرژی تأثیرگذار باشد.
زمستانی با بارش های نزدیک به نُرمال و دمایی ملایم
در فصل زمستان، یعنی ماه های دی، بهمن و اسفند، بیشتر مناطق کشور بارشی در حد نُرمال یا نزدیک به آن را تجربه خواهند کرد. این وضعیت می تواند تا حدی نگرانی ها درباره خشکسالی را کاهش دهد، اما همچنان در استان های جنوبی و جنوب شرق کشور احتمال کاهش بارندگی وجود دارد. این موضوع به ویژه برای مناطقی که به منابع آبی سطحی وابسته هستند، اهمیت دارد.
در شمال کشور نیز وضعیت بارش عمدتاً طبیعی پیش بینی شده است. این شرایط می تواند به حفظ منابع آبی، تغذیه سفره های زیرزمینی و کاهش خطرات ناشی از خشکسالی کمک کند.
از نظر دمایی، میانگین دمای کشور در فصل زمستان کمی بالاتر از مقدار معمول خواهد بود. این گرمای نسبی به ویژه در مناطق جنوبی و غربی کشور بیشتر احساس می شود. در مناطق مرتفع شمال غربی، سرمای زمستانی وجود خواهد داشت، اما شدت آن نسبت به سال های گذشته کاهش می یابد. این کاهش شدت سرما می تواند بر زمان ذوب برف، حجم روان آب ها و تغذیه منابع آبی در فصل بهار تأثیرگذار باشد.
پیامدهای اقلیمی و چالش های پیش رو
یکی از مهم ترین پیامدهای این گزارش، کاهش بارش در نواحی شرق و جنوب شرق کشور است. این کاهش بارندگی می تواند تأثیر مستقیمی بر تأمین منابع آبی این مناطق داشته باشد. اگر الگوی کم بارشی ادامه یابد، احتمال بروز خشکسالی های شدید، کاهش سطح سفره های زیرزمینی و محدودیت در تأمین آب شرب و کشاورزی وجود دارد.
افزایش جزئی دما در بخش هایی از کشور نیز می تواند بر چرخه آبی فصول آینده تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، افزایش دما ممکن است باعث ذوب زودهنگام برف در مناطق کوهستانی شود که در نتیجه، حجم روان آب ها در فصل بهار کاهش یافته و منابع آبی با چالش مواجه شوند.
در مقابل، سواحل شمالی کشور وضعیت بهتری از نظر رطوبت و بارش دارند. این مناطق می توانند نقش مهمی در تأمین آب منطقه ای ایفا کنند و حتی به عنوان منابع جایگزین برای مناطق خشک تر مورد توجه قرار گیرند.
توصیه های کاربردی برای دستگاه های اجرایی و کشاورزان
با توجه به پیش بینی های ارائه شده، دستگاه های اجرایی، کشاورزان و مدیران منابع آب باید در تصمیم گیری های خود به احتمال تغییرات جوی توجه داشته باشند. اگرچه این گزارش بر اساس مدل های اقلیمی تهیه شده، اما شرایط لحظه ای جو می تواند بر نتایج تأثیر بگذارد.
در حوزه کشاورزی، توصیه می شود برنامه ریزی کشت با در نظر گرفتن کاهش بارش در مناطق مرکزی و شرقی انجام شود. استفاده از روش های نوین آبیاری، انتخاب گونه های مقاوم به خشکی و مدیریت بهینه منابع آب می تواند به کاهش آسیب ها کمک کند.
در بخش مدیریت منابع آب، لازم است ذخیره سازی مناسب آب در سدها، کنترل مصرف و ارتقاء بهره وری در شبکه های آبرسانی مورد توجه قرار گیرد. همچنین، پایش مستمر وضعیت بارش و دما می تواند به تصمیم گیری های دقیق تر کمک کند.
در حوزه شهری نیز، مدیریت مصرف انرژی با توجه به افزایش دما و کاهش سرمای زمستانی اهمیت دارد. استفاده از سیستم های هوشمند گرمایشی و سرمایشی، بهینه سازی مصرف سوخت و ارتقاء زیرساخت های شهری می تواند به کاهش هزینه ها و افزایش تاب آوری کمک کند.
جمع بندی نهایی
گزارش فصلی پژوهشگاه هواشناسی نشان می دهد که ایران در پاییز و زمستان ۱۴۰۴ با الگوی اقلیمی متفاوتی روبه رو خواهد بود. کاهش بارش در مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی کشور، همراه با افزایش نسبی دما، چالش هایی را در حوزه های مختلف ایجاد می کند. در مقابل، سواحل شمالی کشور شرایط بهتری دارند و می توانند نقش مهمی در تأمین منابع آبی ایفا کنند.
با توجه به این پیش بینی ها، لازم است دستگاه های اجرایی، کشاورزان و مدیران شهری با آمادگی کامل و برنامه ریزی دقیق، در برابر تغییرات اقلیمی واکنش نشان دهند. استفاده از فناوری های نوین، ارتقاء بهره وری و مدیریت هوشمند منابع می تواند به کاهش آسیب ها و افزایش تاب آوری کشور در برابر مخاطرات طبیعی کمک کند.
