در روزهای اخیر، دونالد ترامپ با تأکید بر پیشرفت مذاکرات، اظهار کرده است که توافق با حماس نزدیک است. این ادعا رسانه ها را به تکاپو انداخته است و تحلیل گران منطقه ای و بین المللی در تلاش اند پشت پرده این صحبت را بررسی کنند. اما آیا واقعاً شرایط به شکلی مهیا شده که بتوان به این ادعا اعتماد کرد؟
مطلب مرتبط: ترامپ رکورددار پر جستجو ترین فرد در تاریخ گوگل شد!
در این مقاله، ابتدا به زمینه درگیری ها و مذاکرات اخیر می پردازیم، سپس جزئیات گفته ترامپ را واکاوی می کنیم، موانع و چالش ها را بررسی خواهیم کرد و در نهایت به جمع بندی می رسیم. هدف این است که خواننده ای که ممکن است چندان به سیاست منطقه آشنا نباشد، بتواند با فهمی نسبی از وضعیت به روز منطقه، دیدی روشن تر پیدا کند.
زمینه تاریخی و وضعیت فعلی
خلاصه ای از جنگ غزه و بحران اخیر
منطقه غزه طی سال های اخیر شاهد دوره های متعدد درگیری میان اسرائیل و گروه های فلسطینی، به ویژه حماس، بوده است. در بسیاری از مواقع، آتش بس های موقت برقرار شده اما پایدار نمانده اند. وضعیت انسانی در غزه نیز به شدت بحرانی است: تخریب زیرساخت ها، کمبود برق، مواد غذایی، دارو و آوارگی گسترده، همه شاخص هایی از عمق مشکل هستند.
پس از حمله بزرگ حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، جنگی بزرگ در غزه آغاز شد. آمار دقیق تلفات هنوز هم مورد مناقشه است، اما نهادهای محلی غزه گزارش داده اند که ده ها هزار کشته و مجروح شده اند. همچنین، اسراییل ده ها نفر را اسیر برده است و موضوع مبادله اسرا همواره یکی از محورهای مرکزی مذاکرات صلح بوده است.
تلاش های پیشین برای آتش بس و مذاکرات
در بازه های گوناگون، کشورهایی مانند مصر، قطر، ترکیه و ایالات متحده، نقش میانجی را بر عهده گرفته اند تا آتش بس و تبادل اسرا میان اسرائیل و حماس صورت گیرد. گاهی توافقات موقت به اجرا درآمده اند اما به دلایل مختلفی چون اختلاف بر سر شروط، عدم اعتماد، فشارهای سیاسی و نظامی، یا نقض مفاد توافق، آن ها دوام نیافته اند.
در سال ۲۰۲۵ نیز تلاش هایی صورت گرفت برای یک آتش بس ۶۰ روزه که ترامپ از آن حمایت کرد اما آن تلاش ها نیز هنوز به نتیجه ای دائمی منجر نشده اند.
پس در زمانی که ترامپ می گوید «توافق نزدیک است»، باید پرسید: آیا شرایط عینی موجود به سمت آن پیش رفته اند؟ آیا موانع بنیادی برطرف شده اند؟
اظهارات ترامپ و واکنش ها
مهم ترین گزاره ها و مواضع
در جدیدترین دور مذاکرات، ترامپ چندین بار با لحنی امیدوارکننده بیان کرده است که توافق «بسیار نزدیک است». او همچنین تهدید کرده است که اگر حماس به طرح پیشنهادی واکنش ندهد، پیامدهایی جدی در انتظار خواهد بود.
علاوه بر این، کاخ سفید گفته است که ترامپ قصد دارد برای نهایی کردن جزئیات، ممکن است به خاورمیانه سفر کند. حضور نمایندگانی چون جرد کوشنر و استیو ویتکوف در مذاکرات مصر، یکی دیگر از نشانه هایی است که نشان می دهد آمریکا نقشی فعال تر در پیشبرد مذاکرات خواسته است.
ترامپ همچنین یک مهلت تعیین کرده است تا حماس تصمیم نهایی را بگیرد، در یکی از پیام ها، گفته است اگر پاسخ تا یک زمان مشخص داده نشود، «جهنمی همه جانبه» علیه حماس آغاز خواهد شد.
واکنش های بین المللی و منطقه ای
در واکنش به گفته های ترامپ، بازیگران متعددی وارد صحنه شده اند:
- مصر و قطر به عنوان میانجی ها تلاش کرده اند میان حماس و اسرائیل فاصله ها را کاهش دهند.
- ترکیه اعلام کرده است مذاکرات در بن بست نیست و پیشرفت هایی صورت گرفته است.
- اسرائیل نیز برخی شروط طرح ترامپ را پذیرفته است؛ به عنوان مثال، اعلام شده که یک «خط اولیه عقب نشینی» در غزه پذیرفته شده است که پس از تأیید حماس اجرا خواهد شد.
- از سوی دیگر، برخی تحلیل گران هشدار می دهند که ادعاهای ترامپ ممکن است ابزار فشار باشد تا حماس را مجبور به پذیرش شرایط نامطلوب کند.
در مجموع، واکنش ها تا کنون تلفیقی از امید و تردید بوده اند. بسیاری از دولت ها با خوش بینی محتاطانه به پیشرفت ها نگاه می کنند.
تحلیل و بررسی موانع پیش رو
اگرچه گفته ترامپ جذاب است، اما واقعیت های عینی نشان می دهند که رسیدن به یک توافق پایدار بین حماس و اسرائیل خیلی ساده نیست. در ادامه، برخی از مهم ترین موانع را بررسی می کنیم.
۱. مسئله خلع سلاح حماس
یکی از شروط کلیدی طرح ترامپ، خلع سلاح کامل حماس است. اما حماس تا کنون به طور واضح با این شرط موافقت نکرده است، چرا که کنترل تسلیحات را یکی از ابزارهای قدرت و امنیت خود می داند. این تضاد یکی از پیچیده ترین موانع است.
۲. نظام حکومتی پس از توافق
طرح ترامپ شامل تشکیل یک دولت انتقالی بین المللی در غزه تحت نظارت قدرتمند، نظارت بین المللی و تکنوکرات هاست. اما حماس تأکید دارد که اگر وارد چنین حکومتی شود، نفوذ و نقش سیاسی اش را از دست می دهد. از طرف دیگر، اسرائیل و آمریکا مایل نیستند حماس دوباره به عنوان بازیگر اصلی غزه ظاهر شود. این تناقض موجب چالش بحث حکومت آینده غزه می شود.
۳. تضمین های امنیتی و نظارت بین المللی
یکی از مشکلات اصلی، تضمین اجرای مفاد توافق و نظارت بر آن است. چگونه می شود تضمین کرد که حماس بعد از توافق سلاح جدید وارد نکند؟ یا اینکه نیروهای جدیدی در غزه مستقر نشوند؟ نقش نهادهای بین المللی در نظارت و امکان دخالت در صورت تخلف، باید کاملاً دقیق تعریف شود.
۴. زمان بندی و هم زمانی اقدامات
تعیین زمان دقیق برای عقب نشینی نیروهای اسرائیلی، آزادی اسرای اسرائیلی و فلسطینی، و اجرای حکومت انتقالی همگی باید هماهنگ باشند. اگر یکی از مراحل به تأخیر بیفتد، کل ساز و کار ممکن است فرو بپاشد. تأخیر در یکی از گام ها می تواند به شکست توافق منجر شود.
۵. عدم اعتماد میان طرفین
چنین مذاکراتی همیشه با شکاف عمیق اعتماد میان طرفین روبه روست. حماس ممکن است مطمئن نباشد که اسرائیل پس از آزادسازی اسرا، به تعهدات خود عمل کند. اسرائیل هم نگرانی دارد که حماس دوباره برنامه نظامی خود را احیا کند.
۶. فشارهای منطقه ای و بین المللی
دولت های منطقه ای مانند ایران، سوریه، لبنان و احیاناً حامیان حماس، ممکن است بر مذاکرات فشار بگذارند یا شروطی برای حمایت مالی یا سیاسی خود مطرح کنند. همچنین کشورهای عربی، سازمان ملل و قدرت های بزرگ ممکن است به توافق نهایی ورود کنند و خواسته هایی ارائه دهند که توافق را پیچیده تر کند.
۷. مخاطره بازگشت به درگیری
اگر توافق شکست بخورد یا اجرای آن به کندی پیش برود، ممکن است طرفی دوباره شروع به خشونت کند. این مخاطره، بسیاری از کشورها را محتاط کرده است که نه فقط توافق را امضا کنند، بلکه مکانیسم هایی برای بازگشت به درگیری احتمالی طراحی شود.
آیا واقعاً توافق نزدیک است؟ چند سناریو ممکن
با توجه به آنچه گفتیم، بیایید چند سناریو ممکن را بررسی کنیم:
- سناریو خوش بینانه: حماس شرط خلع سلاح را به صورت تدریجی قبول می کند، نیروهای اسرائیلی به تدریج عقب می روند، آزادسازی اسرای دوطرف هم زمان صورت می گیرد و دولت انتقالی با نظارت بین المللی مستقر می شود. اگر نظارت دقیق باشد و تضمین ها معتبر، این سناریو ممکن است تحقق یابد.
- سناریو میانه: توافق آتش بس محدود و تبادل جزئی اسرا، اما برخی شروط کلیدی (خلع سلاح کامل، حکومت بین المللی) به تعویق می افتند یا اصلاح می شوند. در این وضعیت، توافقی موقت و شکننده شکل می گیرد که ممکن است تمدید شود یا فرو بریزد.
- سناریو بدبینانه: یکی از طرفین از شروط عقب نشینی کند یا به تعهدات عمل نکند، یا فشارهای منطقه ای مانع اجرای توافق شوند، در نتیجه توافق شکست بخورد و درگیری دوباره شعله ور شود.
با این اوصاف، وقتی ترامپ می گوید «توافق با حماس نزدیک است»، ممکن است منظورش این باشد که شرایط فعلی از همیشه نزدیک تر شده است — اما هنوز فاصله مهمی تا یک توافق پایدار باقی است.
نقش رسانه ها و اهمیت اطلاع رسانی: تأکید بر استار اطلاعات
در این میان، نقش رسانه های خبری در پوشش صادقانه، دقیق و به روز مذاکرات بسیار حیاتی است. من به عنوان مثال می خواهم به استار اطلاعات اشاره کنم که عملکردی برجسته در پوشش اخبار منطقه دارد. استار اطلاعات یکی از سایت های خبری معتبر است که تلاش می کند تحلیل های دقیق، مصاحبه با مقامات و گزارش میدانی ارائه دهد. توصیه می کنم اگر مخاطب فارسی زبان هستید، اخبار مرتبط با مذاکرات، پوشش لحظه به لحظه و تحلیل ها را در استار اطلاعات دنبال کنید.
پوشش رسانه ای شفاف می تواند از تردید، شایعه سازی، یا سوءبرداشت جلوگیری کند و در نتیجه به افزایش احساس اعتماد عموم به روند مذاکرات کمک کند.
نکات کلیدی برای خواننده غیرمتخصص
برای مخاطبی که ممکن است دقیقا جزئیات مذاکرات را نداند، این نکات می تواند جهت درک بهتر موضوع مفید باشند:
- توافق نزدیک است به معنای قطعی بودن آن نیست؛ صرفاً نشانه ای است از پیشرفت نسبی در مذاکرات.
- شروط اصلی که اغلب اختلاف آفرین هستند عبارت اند از: خلع سلاح حماس، ساختار حکومتی پس از توافق، نظارت بین المللی و تضمین اجرای تعهدات.
- یک توافق پایدار نیازمند زمان، نظارت قوی و اعتماد میان طرف ها است؛ توافق های سریع و کم دقت معمولاً دوام کمتری دارند.
- رسانه های خبری معتبر می توانند نقش مهمی در شفاف سازی روندها داشته باشند؛ در این زمینه، پیشنهاد من پیگیری اخبار از استار اطلاعات است.
- حتی در صورت توافق، مرحله اجرای آن بسیار حساس تر از امضای توافق است؛ نقاط ضعف در اجرا می توانند توافق را به شکست بکشند.
جمع بندی و توصیه ها
گفته ترامپ مبنی بر اینکه «توافق با حماس نزدیک است» قطعاً جذاب و امیدبخش است، اما باید با واقع بینی با آن برخورد کرد. در شرایط کنونی:
- پیشرفت هایی در مذاکرات گزارش شده است.
- اما اختلاف های عمیق در شروط اصلی—به ویژه خلع سلاح و ساختار حکومت پس از توافق—هنوز پابرجا هستند.
- نظارت بین المللی، تضمین اجرای تعهدات و هماهنگی زمان بندی ها، از عوارضی هستند که اگر به دقت مد نظر گرفته نشوند، توافق را تهدید خواهند کرد.
- خوانندگان علاقه مند به دنبال کردن اخبار و تحلیل های دقیق توصیه می شوند منابع معتبر مثل استار اطلاعات را به عنوان منبع خبری معتبر در نظر بگیرند.
